Гродзенская вобласць — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў БССР і Рэспубліцы Беларусь. Размешчана на захадзе краіны, мяжуе з Польшчай і Літвой.
| Гродзенская вобласць | |
|---|---|
| руск.: Гродненская область | |
| Краіна | |
| Статус | Вобласць |
| Уваходзіць у | |
| Уключае | 17 раёнаў |
| Адміністрацыйны цэнтр | Гродна |
| Найбуйнейшыя гарады | Гродна Ліда Слонім Ваўкавыск Смаргонь |
| Дата ўтварэння | 20 верасня 1944 |
| Кіраўнік | Уладзімір Васільевіч Краўцоў |
| Насельніцтва (2018) | 1 043 681 чал. (6-е месца) |
| Шчыльнасць | 42,9 чал./км² |
| Плошча | 25 тыс. (6-е месца) |
| Вышыня над узроўнем мора • Найвышэйшы пункт | Замкавая гара 323 м |
| Часавы пояс | UTC+03:00 |
| Код ISO 3166-2 | BY-HR |
| Код аўтам. нумароў | 4 |
| Афіцыйны сайт | |
| Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Гісторыя
- XII стагоддзе: першыя згадкі пра асобнае Гродзенскае княства.
- 1413: утварыўся Гарадзенскі павет у складзе Віленскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага, Рускага, Жамойцкага.
- 1793: Гарадзенскае ваяводства Рэчы Паспалітай.
- 1796: Гродзенскі павет Слонімскай губерні ў складзе Расійскай імперыі.
- 1801: Гродзенская губерня Расійскай імперыі.
- 1 студзеня 1919: Гродзенскі раён у складзе Беларускай ССР.
- 19 лютага 1921: Гродзенскі павет Беластоцкага ваяводства міжваеннай Польскай Рэспублікі.
- 15 студзеня 1940: Гродзенскі раён Беластоцкай вобласці ў складзе БССР.
- 20 верасня 1944: Гродзенская вобласць БССР.
- 1954 і 1960: адбыліся ўзбуйненні вобласці.
- 27 ліпеня 1990: Гродзенская вобласць у складзе незалежнай Беларусі.
У 1985 на тэрыторыі вобласці 10 гарадоў, з іх 5 абласнога падпарадкавання, 21 гарадскі пасёлак, 2 рабочыя пасёлкі.
У 1995 колькасць насельніцтва склала 1215,6 тыс. чал. У вобласці налічвалася 12 гарадоў у т.л. 6 абл. падпарадкавання, 21 гарадскі пасёлак, 195 сельсаветаў, 4414 сельскіх населеных пунктаў.
Прырода
Для вобласці характэрны раўнінны рэльеф. Клімат умерана кантынентальны.
Праз вобласць цячэ рака Нёман і яго прытокі: Вілія, Гаўя, Дзітва, Лебяда, Котра — справа, Шчара, Моўчадзь, Зэльвянка, Рось, Свіслач — злева. На паўднёвым захадзе пачынаецца рака Нараў — прыток Віслы. Найбольшыя азёры: Белае, Свір, Свіцязь.
Асноўную частку сельскагаспадарчых зямель складаюць дзярнова-падзолістыя глебы (супясчаныя і сугліністыя), распаўсюджаны таксама дзярнова-падзолістыя забалочаныя глебы і тарфяна-балотныя глебы.
Трэцюю частку тэрыторыі Гродзенскай вобласці пакрываюць лясы. Самая высокая лясістасць (каля 50 %) у Свіслацкім раёне, дзе знаходзіцца частка Белавежскай пушчы. Галоўныя лесаўтваральныя пароды: хвоя звычайная і елка еўрапейская, распаўсюджаны таксама бяроза павіслая, вольха чорная, дуб звычайны. Поймы рэк займаюць нізінныя лугі. Сустракаюцца балоты, пераважна нізінага тыпу.
На тэрыторыі вобласці знаходзіцца частка нацыянальнага парку Белавежская пушча.
Насельніцтва
Для вобласці характэрна змяншэнне колькасці насельніцтва:
- 1995 г. — 1215,6 тыс. чал.;
- 2003 г. — 1156,4 тыс. чал.;
- 2008 г. — 1114 тыс. чал.;
- 2009 г. — 1072 тыс. чал.
- 2011 г. — 1064,1 тыс..
- 2018 г. — 1043,6 тыс. чал.
- 2023 г. — 998,6 тыс. чал.
Гарадское насельніцтва складае 77 % (2023). Найбуйнейшыя гарады: Гродна (358 717 чал.), Ліда (103 915 чал.), Слонім (49 113 чал.), Ваўкавыск (41 991 чал.), Смаргонь (35 781 чал.), Навагрудак (28 021 чал.)
Нацыянальны склад насельніцтва (2019): беларусы — 68,3 %, палякі — 21,7 %, рускія — 6,4 %, украінцы — 1,0 %.
Гаспадарка
У гаспадарчым комплексе важнае месца займае прамысловасць. Гродзенская вобласць спецыялізуецца на вытворчасці прадукцыі хімічнай, машынабудаўнічай, дрэваапрацоўчай, будаўнічых матэрыялаў, лёгкай і харчовай галін.
Гродзенская вобласць займае вядучае месца па эфектыўнасці сельскагаспадарчай вытворчасці. Тут вырошчавюцца збожжавыя (ячмень, жыта, авёс, пшаніца, трыцікале, кукуруза), кармавыя культуры, цукровыя буракі, лён, рапс, бульба. Жывёлагадоўля мае малочна-мясны кірунак.
У структуры перавозак важнейшае месц займаюць чыгуначны і аўтамабільны транспарт.
Прыгранічнае становішча вобласці спрыяе развіццю яе эканамічных сувязей з Польшчай, Літвой, Калінінградскай вобласцю Расіі.
Карысныя выкапні
Вобласць мае паклады жалезных рудаў (Навасёлкаўскае радовішча ільменіт-магнетытавых рудаў у Карэліцкім раёне і шэраг рудапраяваў уздоўж мяжы з Літвой у Гродзенскім раёне), торфу (пераважна на Нёманскай нізіне), крэйды, цаглянай і дахоўчатай гліны, цэментавай сыравіны (галоўныя радовішчы ў Ваўкавыскім раёне), сілікатных пяскоў, вапнавай сыравіны, пяскова-жвіровага матэрыялу.
Сродкі масавай інфармацыі
Абласная прэса прадстаўлена дзяржаўнай газетай «Гродзенская праўда», заснавальнікамі з’яўляюцца Гродзенскі гарадскі і Гродзенскі абласны выканаўчыя камітэты. Выдаецца на беларускай і рускай мовах. Агульны тыднёвы тыраж разам з дадаткамі «Гродно Новости Плюс», «Молодежный курьер» і «Рекламка» складае каля 70 тыс. асобнікаў (2010).
У трох раёнах: (Смаргонскі, Ашмянскі, Астравецкі) распаўсюджваецца «Рэгіянальная газета», якая выдаецца ў Маладзечне. Тыраж — 6 тыс. 250 асобнікаў (май 2013).
Электронныя СМІ прадстаўлены тэлерадыёкампаніей «Гродна» і тэлерадыёвяшчальным каналам «Гродна Плюс».
Кіраўніцтва
Першыя сакратары Гродзенскага абласнога камітэта КПБ
- Пётр Захаравіч Калінін (29.09.1944-1948)
- Сяргей Восіпавіч Прытыцкі (1948-10.1951)
- Мікалай Яфрэмавіч Аўхімовіч (10.1951-06.1953)
- Фёдар Аляксеевіч Баранаў (06.1953-1958)
- Рыгор Рыгоравіч Панамароў (1958—1962)
- Уладзімір Фёдаравіч Міцкевіч (1962-8.01.1963)
- Уладзімір Фёдаравіч Міцкевіч (8.01.1963-12.12.1964 — кіраўнік сельскага абкама)
- Валянцін Фёдаравіч Языковіч (8.01.1963-12.12.1964 — кіраўнік прамысловага абкама)
- Уладзімір Фёдаравіч Міцкевіч (12.12.1964-1968)
- Іван Фёдаравіч Мікуловіч (1968-09.1972)
- Леанід Герасімавіч Кляцкоў (09.1972-15.11.1989)
- Уладзімір Міхайлавіч Сямёнаў (15.11.1989-25.08.1991)
Старшыні Гродзенскага аблвыканкама
- Дзмітрый Канстанцінавіч Арцыменя (1983-20.10.1993)
- Сямён Мікалаевіч Домаш (21.10.1993-12.12.1994)
- Аляксандр Іосіфавіч Дубко (12.12.1994-4.2.2001)
- Уладзімір Ягоравіч Саўчанка (29.3.2001-27.1.2010)
- Сямён Барысавіч Шапіра (20.5.2010-14.11.2013)
- Уладзімір Васільевіч Краўцоў (з 14.11.2013)
Сімволіка
Зноскі
- У якіх межах былі абвешчаны Беларуская Народная Рэспубліка і БССР? // 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002.— 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
Літаратура
- Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гродзенская вобласць / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш.— Мн.: БелСЭ, 1986.— 371 с., іл.