Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт (БДУ) — найстарэйшы ўніверсітэт Беларусі, знаходзіцца ў Мінску, афіцыйна пачаў працу 30 кастрычніка 1921.
| Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт (БДУ) | |
|---|---|
| Міжнародная назва | Belarusian State University (BSU) |
| Заснаваны | 1921 |
| Тып | Дзяржаўны |
| Рэктар | Андрэй Дзмітрыевіч Кароль |
| Студэнты | 38 972 |
| Размяшчэнне | Беларусь, Мінск |
| Юрыдычны адрас | 220030 Мінск, пр. Незалежнасці, 4 |
| Узнагароды | |
| Сайт | bsu.by |
| Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Гісторыя Правіць
Перадумовы Правіць
У канцы XIX ст. расійскі ўрад вымушаны быў усё часцей звяртацца да пытанняў асветы, навукі, абмяркоўваць планы стварэння новых навучальных устаноў, у т. л. універсітэтаў. Да гэтага ўрад падштурхоўвалі звароты з месцаў, ад губернскіх і гарадскіх улад. Так, пад уплывам ліберальных настрояў 1860-х гадоў, калі сталі пакрыху разблытвацца путы прыгонніцтва, віцебскае дваранства ўзняло пытанне аб неабходнасці адкрыцця ўніверсітэта ў беларускіх губернях. Але нават зварот да цара з боку міністра адукацыі на гэты конт застаўся без увагі. І ў пачатку XX ст. станоўча вырашыць набалелае пытанне не ўдалося, хаця мясцовыя ўлады рашуча запэўнівалі, што ўніверсітэт стане «трывалай апорай рускага пачатку супраць іншапляменнага ўплыву». Між тым у беларускім грамадстве добра ўсведамлялі высакародную місію ўніверсітэта як цэнтра не толькі спецыяльнай адукацыі, але перш-наперш агульнай, дасягненне якой якраз і павінна ісці праз адукацыю спецыяльную.
Царскія ўлады пабаяліся ствараць універсітэт ў «Паўночна-Заходнім краі» перш за ўсё з-за магчымасці разбудзіць тут праз студэнтаў, іх адукаванасць і павышаную грамадскую актыўнасць, заглушаныя рэцыдывы нацыяльна-палітычнай барацьбы. Да гэтай высновы прыйшла ў 1906—1907 гг. спецыяльная камісія Міністэрства асветы. Спробы з боку ўлад Смаленска, Мінска, Віцебска пераканаць царскі ўрад у адваротным, у тым, што ўніверсітэт стане «магутным рассаднікам рускай культуры на Беларусі», не далі вынікаў.
Першыя спробы стварэння Правіць
Першыя рэальныя крокі да стварэння беларускага ўніверсітэта зрабіў урад (Народны сакратарыят) Беларускай Народнай Рэспублікі, заявіўшы аб сабе ў сакавіку 1918. Над праектам універсітэта пачалі працаваць вядомыя беларускія вучоныя, атрымаўшыя адукацыю і сфарміраваўшыяся як вучоныя ў Маскве і Санкт-Пецярбургу. Першасная роля належала М. Доўнар-Запольсмкаму і Я. Карскаму. Вядома, што Я. Карскі у сваім выступленні на Усебеларускім кангрэсе 1917 акцэнтаваў увагу прадстаўнікоў розных колаў беларускага грамадства, узрушаных рэвалюцыйнымі падзеямі, на неабходнасці хутчэйшага стварэння на Беларусі свайго нацыянальнага ўніверсітэта. Яго праект статута Беларускага ўніверсітэта скора быў надрукаваны ў газеце «Вольная Беларусь». Аднак ва ўмовах нямецкай акупацыі Беларусі, разлікі на рэалізацыю ўніверсітэцкіх планаў зноў сталі нерэальнымі. Не мог быць рэалізаваны і план бальшавікоў аб замацаванні ў 1918 за Беларуссю Юр’еўскага ўніверсітэта і пераводзе яго ў адзін з незанятых нямецкімі войскамі гарадоў — Віцебск ці Смаленск. Намаганнямі Беларускага нацыянальнага камісарыята ў Маскве і Беларускім культурна-асветным таварыствам ў Коўне былі створаны правобразы класічнага ўніверсітэта — Беларускі народны ўніверсітэт. Але гэта былі не сапраўдныя ўніверсітэты і за межамі Беларусі.
У выніку рэвалюцыйных падзей да ўлады прыйшлі бальшавікі і Саветы, якія былі вымушаны ўлічваць імкненне народаў былой Расійскай Імперыі да рэалізацыі сваіх нацыянальных задач. Таму, адной з першых пастаноў ЦВК ССРБ стаў дэкрэт 25 лютага 1919, якім вызначаліся канкрэтныя меры па стварэнню ў Мінску ўніверсітэта. Для ўзгаднення арганізацыйных пытанняў у Маскву выехаў старшыня ЦВК А. Мяснікоў, які абгрунтаваў правамернасць лютаўскага дэкрэта «меркаваннямі эканамічнага, тэхнічнага і культурна-бытавога характару». Былі выдзелены грошы (1 млн рублёў), створана спецыяльная камісія пры губернскім камісарыяце народнай асветы пад кіраўніцтвам Я. Карскага. У яе склад увайшлі А. Чарвякоў, В. Іваноўскі, Марэк, Андэрсан, Маслоўскі, Камінскі, Фрумкіна і інш. За 2 месяцы камісія арганізавала падрыхтоўчыя курсы для жадаючых паступаць ва ўніверсітэт. Аднак справу стварэння ўніверсітэта з-за абставін палітычнага характару, цэнтральныя органы ўлады палічылі за лепшае трымаць пад непасрэдным кантролем. Таму пры Народным камісарыяце асветы РСФСР была ўтворана і маскоўская камісія.
Ужо 10 сакавіка 1919 на пасяджэнні Мінскай камісіі па арганізацыі БДУ было разгледжана пытанне аб перадачы ўніверсітэту будынка былога камерцыйнага вучылішча, у якім размяшчаліся ваенныя курсы Заходняй дывізіі. Пад плануемы ўніверсітэт адвялі памяшканне былой мужчынскай гімназіі на вуглу вул. Губернатарскай і Падгорнай, будынкі духоўнай семінарыі на Аляксандраўскай вуліцы, былога жаночага духоўнага вучылішча на рагу вуліц Шырокай і Міхайлаўскай, былога ваеннага шпіталя, губернскай земскай бальніцы, рэальнага вучылішча Хайкіна, гімназіі Фальковіча і інш.. Але толькі ў 1921 спецыяльнай пастановай Прэзідыума ЦВК ССРБ ад 18 красавіка быў афіцыйна зацверджаны спіс будынкаў, якія пераходзілі БДУ. Акрамя пералічаных будынкаў, у спіс былі ўключаны памяшканні фабрыкі «Вікторыя», яўрэйскай бальніцы, Рускага сходу, гаспадарка «Лошыца» з фальваркамі «Зацішша», «Дуброва», «Прылукі», лясная дача Ваньковіча. Першае праўленне БДУ і бібліятэка размясціліся ў будынках гімназіі Фальковіча і вучылішча Хайкіна.
Даваенны перыяд Правіць
Арганізацыйныя работы па адкрыцці ўніверсітэта зацягнуліся ў сувязі з часовай акупацыяй Мінска. У маі 1921 года быў аб’яўлены прыём на рабочы факультэт, а 11 ліпеня на ўрачыстым пасяджэнні ў гарадскім тэатры быў абнародаваны тэкст Дэкрэта аб адкрыцці Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. 30 кастрычніка адбыўся ўрачысты сход, прысвечаны пачатку заняткаў.
Першым рэктарам універсітэта Народны камісарыят асветы БССР прызначыў выдатнага гісторыка-славіста, выпускніка гісторыка-філалагічнага факультэта МДУ, прафесара Уладзіміра Іванавіча Пічэту, які ўзначальваў БДУ на працягу 8 гадоў. Прафесарска-выкладчыцкі склад у асноўным быў сфарміраваны кадрамі Маскоўскага, Казанскага і Кіеўскага ўніверсітэтаў. Першымі прафесарамі ўніверсітэта Дзяржаўны вучоны савет прызначыў В. Г. Кнорына (палітэканамія), У. М. Ігнатоўскага (гісторыя Беларусі), У. М. Іваноўскага (філасофія і педагогіка), І. М. Салаўёва (педагогіка); Д. П. Канчалоўскага, У. М. Перцава, М. М. Нікольскага, У. І. Пічэту, Д. А. Жарынава, С. З. Кацэнбогена, Ф. Ф. Турука, А. А. Савіча (гісторыя), М. А. Янчука (этнаграфія), С. Я. Вальфсона, В. В. Якуніна (эканоміка), Е. Е. Святаслаўскага (статыстыка), М. М. Андрэева (фізіка), Б. М. Беркенгейма (хімія), М. Б. Кроля (медыцына), П. І. Карузіна (анатомія), А. У. Фядзюшына (заалогія) і інш.
1 лістапада 1921 г. на трох факультэтах — рабочым, медыцынскім і грамадскіх навук — пачаліся рэгулярныя заняткі для 1390 студэнтаў. На ўсіх факультэтах БДУ ў 1921—1922 гг. працавалі 14 прафесараў, 49 выкладчыкаў, 10 асістэнтаў, 5 лабарантаў і загадчыкаў кабінетаў.
У 1922 годзе са складу факультэта грамадскіх навук быў утвораны педагагічны факультэт. У сярэдзіне 1920-х гадоў ва ўніверсітэце было створана навуковае таварыства.
У лютым 1925 года ўніверсітэт выпусціў першых маладых спецыялістаў — 34 эканамісты і 26 юрыстаў. У кастрычніку 1927 года пры БДУ адкрылася аспірантура. Увосень гэтага ж года ў цэнтры Мінска пачалося будаўніцтва ўніверсітэцкага гарадка. Да 1930 года былі пабудаваны чатыры вучэбныя карпусы — для медыцынскага, анатамічнага, біялагічнага і хімічнага факультэтаў. Такім чынам, у складзе ўніверсітэта было ўжо 6 факультэтаў: рабочы, педагагічны, медыцынскі, народнай гаспадаркі, права і савецкага будаўніцтва, хіміка-тэхналагічны. Штат прафесараў і выкладчыкаў да гэтага часу значна павялічыўся: 49 прафесараў, 51 дацэнт, 44 выкладчыкі і больш за 300 навуковых супрацоўнікаў.
Да 1930 года выйшла 25 выпускаў навуковага выдання «Працы Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта», а таксама шэраг манаграфій яго вучоных. Былі наладжаны навуковыя кантакты вучоных універсітэта з калегамі з Польшчы, Чэхаславакіі, Літвы, Германіі, Францыі, Англіі, ЗША і Японіі.
У маі 1931 года Калегія Наркамасветы БССР прыняла пастанову аб стварэнні на базе БДУ пяці самастойных інстытутаў. За кароткі час пры актыўным удзеле БДУ ў беларускай сталіцы былі адкрыты новыя вышэйшыя навучальныя ўстановы: Мінскі медыцынскі інстытут, Беларускі дзяржаўны вышэйшы педагагічны інстытут, Мінскі юрыдычны інстытут. ЦВК і СНК БССР канстатаваў, што за 10 гадоў свайго існавання БДУ стаў базай для стварэння ў рэспубліцы 12-ці ВНУ і шэрага НДІ. Акрамя таго, БДУ аказаў усялякую дапамогу ў стварэнні ў Мінску Дзяржаўнай бібліятэкі БССР, Інстытута беларускай культуры, пераўтворанага ў кастрычніку 1928 года ў Акадэмію навук.
Пасля рэарганізацыі ў 1930 годзе ў складзе ўніверсітэта захаваліся факультэты (фізіка-матэматычны, хімічны, біялагічны), якія рыхтавалі малодшых навуковых супрацоўнікаў і выкладчыкаў рабфакаў, тэхнікумаў і старэйшых класаў сярэдняй школы. Тэрмін навучання павялічыўся да 5 гадоў.
У 1934 годзе пасля пераўтварэння факультэта грамадскіх навук ва ўніверсітэце з’явіліся новыя факультэты — гістарычны і геаграфічны, а ў 1939 годзе — філалагічны з аддзяленнямі рускай і беларускай мовы і літаратуры. Вялікай падзеяй у жыцці БДУ стала стварэнне заалагічнага, геалагічнага і гісторыка-археалагічнага музеяў, аранжарэі з батанічным участкам.
У сакавіку 1937 года Вучоны савет універсітэта атрымаў права прыёму да абароны доктарскіх і кандыдацкіх дысертацый і прысуджэння вучоных ступеняў.
З пачатку 1930-х гг. БДУ былі вымушаны пакінуць многія вядомыя прафесары, дацэнты і выкладчыкі. Некаторыя з іх былі арыштаваныя, у тым ліку і першы рэктар БДУ У. І. Пічэта. Такі ж лёс напаткаў і двух наступных кіраўнікоў ВНУ — Я. П. Каранеўскага (1929—1931) і І. Ф. Ермакова (1931—1933).
Напярэдадні 1941 года БДУ складаўся з 6 факультэтаў і 33 кафедраў, на якіх працавалі 17 прафесараў, 41 дацэнт, больш за 90 выкладчыкаў і асістэнтаў. У аспірантуры займалася 60 чалавек, на ўсіх факультэтах навучалася 1337 студэнтаў. Працавалі разнастайныя вучэбна-дапаможныя падраздзяленні: музеі, біястанцыі, лабараторыі, фундаментальная бібліятэка, аранжарэя і інш. За 20 гадоў універсітэт падрыхтаваў 5240 гісторыкаў, юрыстаў, эканамістаў, філолагаў, матэматыкаў, хімікаў, біёлагаў, географаў. У розныя гады БДУ скончылі вядомыя беларускія пісьменнікі: П. Глебка, К. Крапіва, П. Броўка і інш. Тут выкладалі народны пісьменнік Беларусі Я. Колас, вядомы вучань А. Эйнштэйна Якаў Громер.
У час Вялікай Айчыннай вайны Правіць
21 чэрвеня 1941 года адкрылася юбілейная навуковая сесія, была разгорнута святочная выстава, а на наступны дзень, 22 чэрвеня, пачалася Вялікая Айчынная вайна. У першыя ж дні вайны 450 добраахвотнікаў з ліку выкладчыкаў і студэнтаў пайшлі на фронт. За мужнасць і храбрасць, праяўленыя ў барацьбе з фашыстамі, 12 супрацоўнікаў і студэнтаў БДУ атрымалі высокае званне Героя Савецкага Саюза.
15 мая 1943 года Саўнаркам СССР прыняў пастанову «Аб узнаўленні работы Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта». Месца для яго было вызначана недалёка ад Масквы, на станцыі Сходня. Маскоўскі ўніверсітэт разам з іншымі ВНУ сталіцы перадаў БДУ вялікую колькасць вучэбнага і навуковага абсталявання, падручнікаў і наглядных дапаможнікаў, 18 тысяч тамоў навуковай літаратуры. У кастрычніку 1943 года за заняткі ўзяліся каля 300 чалавек.
Пасля вайны Правіць
Улетку 1944 года, пасля вызвалення Беларусі студэнты і выкладчыкі ўніверсітэта вярнуліся з Падмаскоўя ў Мінск. Начальнікам эшалона прызначылі франтавіка, лейтэнанта І. Мележа — пазней вядомага пісьменніка. У 1945—1946 нав. г. з 895 студэнтаў 121 чал. быў дэмабілізаваны з арміі, 76 чал. з’яўляліся ўдзельнікамі партызанскага руху. Праз год ва ўніверсітэце навучаліся 300 былых франтавікоў і партызан. У 1975 годзе ў памяць аб тых, хто з універсітэцкіх аўдыторый і навуковых лабараторый пайшоў у бяссмерце, аддаўшы жыццё за Радзіму, быў устаноўлены абеліск у самым ажыўленым месцы ўніверсітэцкага гарадка — побач з уваходам у галоўны корпус універсітэта.
У пасляваенныя гады ў БДУ была арганізавана падрыхтоўка геолагаў, глебазнаўцаў, выкладчыкаў філасофіі. У студзені 1949 года БДУ у азнаменаванне 30-годдзя Беларускай ССР было прысвоена імя У. І. Леніна. Даваенная вучэбна-навуковая і вытворчая база ўніверсітэта ў асноўным аднавілася да 1950 г..
У 1955 годзе Мінскі юрыдычны інстытут быў рэарганізаваны ў юрыдычны факультэт універсітэта.
У 1957 годзе на 7 факультэтах БДУ (у 1944 годзе быў адкрыты факультэт журналістыкі) налічвалася 43 кафедры, на якіх працавала 339 супрацоўнікаў, з якіх 29 прафесараў і дактароў навук, 160 дацэнтаў, 150 выкладчыкаў і асістэнтаў.
У 1957 годзе рэктарам універсітэта стаў вядомы вучоны-фізік А. Н. Сеўчанка. Універсітэт ператварыўся ў найбуйнейшы навукова-адукацыйны цэнтр СССР. У 1967 годзе БДУ быў удастоены высокай урадавай узнагароды — ордэна Працоўнага Чырвонага Сцяга. Створаны адны з найбуйнейшых школ у галіне спектраскапіі, люмінесцэнцыі і лазернай фізікі.
У галіне вылічальнай матэматыкі пачатак сістэматычных навуковых даследаванняў у БДУ, як і ў краіне ў цэлым, звязаны з адкрыццём ва ўніверсітэце ў 1957 годзе кафедры вылічальнай матэматыкі. Заснавальнікам кафедры і кіраўніком усіх навуковых работ з’яўляўся акадэмік АН БССР У. І. Крылоў.
Асновы навуковай школы па даследаванні тэорыі элементарных часціц, аптычных і акустычных уласцівасцей крышталёў былі закладзены акадэмікам АН БССР, Героем Сацыялістычнай працы Ф. І. Фёдаравым. З 1959 года пад кіраўніцтвам доктара юрыдычных навук, прафесара А. А. Галаўко пачала фарміравацца навуковая школа па тэарэтычных асновах дэмакратыі.
Адкрыўся факультэт прыкладной матэматыкі і інфарматыкі; матэматычны факультэт быў пераўтвораны ў механіка-матэматычны ў сувязі з адкрыццём падрыхтоўкі кадраў па спецыяльнасці «Механіка». У 1976 годзе фізічны факультэт быў падзелены на фізічны факультэт і факультэт радыёфізікі і электронікі (цяпер факультэт радыёфізікі і камп’ютарных тэхналогій).
Створаны НДІ прыкладных фізічных праблем (адкрыты ў 1971 г.), фізіка-хімічных праблем (1978 г.), ядзерных праблем (1986 г.).
Бунт філосафаў Правіць
У красавіку 1981 года студэнты аддзялення філасофіі БДУ В. Ламака, В. Залатар, І. Воіцкая, А. Малашчук, Л. Свярдлоў напісалі ліст, які змяшчаў прапановы, скіраваныя на ўзмацненне ўдзелу студэнтаў у жыцці факультэта: правы выбару спецкурсаў, ацэнка выкладчыкаў і г.д. Пад лістом на працягу двух тыдняў падпісалася каля 50 чалавек, 80 % з іх студэнты аддзялення філасофіі. Мэты акцыі бачыліся арганізатарамі як «паляпшэнне ўзроўню выкладання на факультэце». Ліст быў расцэнены кіраўніцтвам факультэта як «бунт філосафаў». Была заведзена справа ў КДБ, якая курыравалася непасрэдна ЦК КПБ. Акцыя стала актам супрацьстаяння студэнтаў таталітарна-рэпрэсіўнай машыне савецкай дзяржавы.
Былі запушчаны механізмы запалохвання і рэпрэсій: выклікі ў КДБ, разгляды на камсамольскіх і партыйных сходах, «зразанні» на сесіі. З універсітэта былі вымушаныя сысці А. Малашчук, І. Воіцкая, В. Залатар. У дачыненні да Л. Свярдлова ставілася пытанне аб выключэнні з камсамолу і з універсітэта. А. Малашчук пасля беспаспяховых спробаў аднавіцца ва ўніверсітэце публічна скончыў жыццё самагубствам — вясной 1985 года ён выкінуўся з 6 паверха галоўнага корпуса БДУ на плошчы Леніна, запрасіўшы на акт сваіх сяброў і знаёмых.
У выніку акцыі аддзяленне філасофіі пачало разглядацца як «ненадзейнае». Пры паступленні патрабавалася рэкамендацыя абкама КПБ. Быў скасаваны механізм «размеркавання», пачалася практыка выдачы «вольных дыпломаў».
1980-я гг. — наш час Правіць
У 1989 годзе быў адкрыты філасофска-эканамічны факультэт (праз дзесяць гадоў на яго базе былі створаныя факультэт філасофіі і сацыяльных навук і эканамічны факультэт), у 1995 годзе — факультэт міжнародных адносін, у 2003 годзе — Дзяржаўны інстытут кіравання і сацыяльных тэхналогій БДУ і ваенны факультэт, у 2004 годзе — Інстытут тэалогіі імя святых Мяфодзія і Кірыла БДУ, гуманітарны факультэт (зараз факультэт сацыякультурных камунікацый); у 2006 годзе — Інстытут бізнесу і менеджменту тэхналогій, у 2007 годзе — Рэспубліканскі інстытут кітаязнаўства імя Канфуцыя, у 2008 годзе — Інстытут журналістыкі, у 2009 годзе — факультэт даўніверсітэцкай адукацыі.
З мэтай арганізацыі перападрыхтоўкі і павышэння кваліфікацыі спецыялістаў у БДУ былі адкрыты: Рэспубліканскі інстытут вышэйшай школы, Інстытут перападрыхтоўкі і павышэння кваліфікацыі суддзяў, работнікаў пракуратуры, судоў і ўстаноў юстыцыі, Інстытут тэхналогій інфарматызацыі і кіравання БДУ, Інстытут бесперапыннай адукацыі БДУ.
Навуковая і навукова-вытворчая база БДУ значна пашырылася за кошт стварэння шэрага навукова-даследчых цэнтраў: фізікі часціц і высокіх энергій (1993 г.); маніторынгу азонасферы (1997 г.); прыкладных праблем матэматыкі і інфарматыкі (2000 г.), праблем чалавека (2000 г.), а таксама сеткі навукова-вытворчых унітарных прадпрыемстваў.
Ва ўніверсітэцкім дворыку быў створаны першы ў краіне своеасаблівы нацыянальны мемарыял — помнікі вядомым дзеячам беларускай навукі і культуры.
31 кастрычніка 2008 года Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь А. Г. Лукашэнкі рэктарам Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта прызначаны прафесар, акадэмік С. У. Абламейка. У 2008 годзе ў БДУ быў створаны НДІ прыкладных праблем матэматыкі і інфарматыкі.
1 верасня 2012 года пры ўдзеле Прэзідэнта Беларусі Аляксандра Лукашэнка адбылася цырымонія адкрыцця новага корпуса факультэта міжнародных адносін БДУ, будынак размясціўся ў цэнтры Мінска, недалёка ад чыгуначнага вакзала і галоўнага корпуса БДУ.
28 верасня 2017 года рэктарам Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта стаў доктар педагагічных навук А. Д. Кароль.
Агульныя звесткі Правіць
У комплекс БДУ ўваходзяць: 17 факультэтаў і адукацыйных інстытутаў; 5 устаноў перападрыхтоўкі і павышэння кваліфікацыі, 3 навукова-даследчыя інстытуты, 13 навуковых цэнтраў, 41 навукова-даследчая лабараторыя, 38 студэнцкіх навукова-даследчых лабараторый, 180 кафедр, 11 унітарных прадпрыемстваў, 3 вучэбна-даследчыя станцыі, 5 музеі. У 2015 годзе да ўніверсітэта быў далучан Міжнародны экалагічны ўніверсітэт імя А. Дз. Сахарава, які стаў структурным падраздзяленнем БДУ.
Вышэйшую адукацыю ў БДУ студэнты атрымліваюць па 147 праграмам на першай ступені навучання і па 65 — на другой. З 2008 г. вядзецца навучанне студэнтаў у рамках Дзяржаўнай праграмы падрыхтоўкі кадраў для ядзернай энергетыкі. Падрыхтоўка кадраў вышэйшай кваліфікацыі вядзецца ў аспірантуры па 120 спецыяльнасцях. БДУ каардынуе дзейнасць універсітэтаў краіны па распрацоўцы навукова-метадычнага забеспячэння ўніверсітэцкай адукацыі па гуманітарных і прыродазнаўчых спецыяльнасцях.
Для паступлення ў БДУ неабходна паспяхова прайсці цэнтралізаванае тэсціраванне. На некаторыя спецыяльнасці абітурыенты дадаткова здаюць уступныя экзамены.
Ва ўніверсітэце ў 2017—2018 навучальным годзе навучаецца 53298 чалавек, з іх студэнтаў — 28874, аспірантаў — 1101, дактарантаў — 106. Штогод звыш 3 тыс. чалавек праходзіць перападрыхтоўку па 45 спецыяльнасцях і каля 6 тыс. — павышаюць кваліфікацыю па 147 праграмах. У комплексе БДУ працуюць 8703 чалавека (з іх 413 — дактары навук, 1876 — кандыдаты навук), 461 навуковых супрацоўнікаў.
БДУ ў рэйтынгах Правіць
З 2008-га года БДУ ўдзельнічае ў адным з самых вядомых вебаметрычных рэйтынгаў — Webometrics Ranking of World Universities. За апошнія тры гады рэйтынг БДУ пастаянна расце. У ліпені 2009 года ўніверсітэт займаў 1916 пазіцыю, а ў ліпені 2012 года ўзняўся на 596 пазіцыю.
Сярод універсітэтаў краін СНД БДУ знаходзіцца на 4-м месцы, саступаючы Маскоўскаму дзяржаўнаму ўніверсітэту імя М. В., Ламаносава, Санкт-Пецярбургскаму і Томскаму ўніверсітэтам.
Паводле рэйтынгу аўтарытэтнага брытанскага агенцтва QS WUR (QS World University Rankings), што складаецца з 2004 г., у 2012 г. БДУ ў другі раз увайшоў у ТОП-700 найлепшых універсітэтаў свету і знаходзіцца ў групе вышэйшых навучальных устаноў, што займаюць 501—550 пазіцыі. Сярод ВНУ СНД Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт у дадзеным рэйтынгу займае 9 пазіцыю.
Міжнародная дзейнасць Правіць
БДУ з’яўляецца членам Еўразійскай і Еўрапейскай асацыяцый універсітэтаў, мае 324 міжнародныя пагадненні аб супрацоўніцтве з адукацыйнымі і навуковымі ўстановамі з 50 краін свету. На базе БДУ працуюць Інфармацыйны цэнтр Еўрапейскага саюза, Інфармацыйны пункт Савета Еўропы, Рэспубліканскі інстытут кітаязнаўства імя Канфуцыя, Цэнтр міжнародных даследаванняў. Ва ўніверсітэце рэалізуецца штогод больш 40 міжнародных праектаў па лініі такіх праграмм, як ТЭМПУС, ІНТАС, Транзгранічнае супрацоўніцтва ЕС, 7-я Рамачная праграма ЕС, МНТЦ.
З 2012 г. рэалізуюцца 4 новыя праекты ТЭМПУС у наступных галінах: стварэнне міжуніверсітэцкіх цэнтраў падтрымкі студэнцкіх інавацыйных распрацовак, інтэграваная сістэма ўніверсітэцкага менеджменту, распрацоўка трэнінг-сеткі па паляпшэнню адукацыі ў галіне энергаэфектыўнасці, бяспека чалавека на тэрыторыях, якія пацярпелі ад радыеактыўнага забруджвання. Па праграме акадэмічнай мабільнасці Эразмус Мундус рэалізуюцца 3 новыя праекты: «Развіцце навучання ў краінах ЕІДП на основе чыстых тэхналогій і навукова-даследчай дзейнасці», «Мабільнасць для інавацый і развіцця», «Уся Еўропа па-за межамі».
Звыш 2 тыс. замежных грамадзян навучаецца ў БДУ па праграмах даўніверсітэцкай адукацыі, вышэйшай і пасляўніверсітэцкай адукацыі.
Структура Правіць
Факультэты Правіць
- Фізічны
- Радыёфізікі і камп’ютарных тэхналогій
- Прыкладной матэматыкі і інфарматыкі
- Механіка-матэматычны
- Хімічны
- Біялагічны
- Факультэт геаграфіі і геаінфарматыкі
- Філалагічны
- Філасофіі і сацыяльных навук
- Эканамічны
- Журналістыкі
- Гістарычны
- Юрыдычны
- Міжнародных адносін
- Сацыякультурных камунікацый
- Ваенны
Інстытуты Правіць
Музеі Правіць
- Музей БДУ
- Музей землязнаўства
- Музей гістарычнага факультэта
- Заалагічны музей
- Музей юрыдычнага факультэта
- Нумізматычны кабінет
Іншыя падраздзяленні Правіць
- Ліцэй БДУ
- Юрыдычны каледж
- Рэспубліканскі інстытут вышэйшай школы
- Інстытут суддзяў, работнікаў пракуратуры, судоў і ўстаноў юстыцыі
- Інстытут у галіне тэхналогій інфарматызацыі і кіравання
- Цэнтр алімпійскай падрыхтоўкі па футболе
- Інстытут ядзерных праблем
- НДІ прыкладных праблем матэматыкі і інфарматыкі
- НДІ фізіка-хімічных праблем БДУ
- Цэнтр маніторынгу азонасферы
- Цэнтр праблем чалавека
- Інстытут прыкладных фізічных праблем імя А.Н. Сеўчанкі
- Інстытут кітаязнаўства
Вядомыя выпускнікі Правіць
- С. А. Алексіевіч — беларускі пісьменнік. Лаўрэат Нобелеўскай прэміі па літаратуры (2015)
- В. С. Аношка — беларускі географ, глебазнаўца
- П. В. Астапеня — беларускі прафесар медыцыны
- Л. А. Арцымовіч — савецкі фізік, акадэмік АН СССР
- В. І. Болбас — літаратар, сябра Саюзу беларускіх пісьменнікаў.
- М. Я. Кавалёў — матэматык, доктар навук, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Беларусі (1998)
- А. М. Купчына — беларускі дыпламат, з 2006 г. пасол Беларусі ў Венгрыі
- А. Б. Рудой — вучоны ў галіне біяфізікі, доктар біялагічных навук
- А. А. Сурскі — беларускі дызайнер, мастак, арт-крытык і мастацтвазнавец
- М. М. Улашчык — беларускі гісторык, археограф
- В. П. Якушка — беларускі географ, лімнолаг
- Р. І. Тышкевіч — матэматык, доктар навук, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Беларусі (1998)
Рэктары Правіць
- Уладзімір Іванавіч Пічэта (1921—1929)
- Язэп Пятровіч Каранеўскі (1929—1931)
- Іван Фядотавіч Ермакоў (1931—1933)
- Ананій Іванавіч Дзякаў (1934—1935)
- Аляксей Сцяпанавіч Кучынскі (1936—1937)
- Нічыпар Міхайлавіч Бладыка (1937)
- Уладзімір Сцяпанавіч Бабраўніцкі (1938)
- Парфён Пятровіч Савіцкі (1938—1941, 1943—1946)
- Уладзімір Антонавіч Тамашэвіч (1946—1949)
- Іван Савіч Чымбург (1949—1952)
- Канстанцін Ігнатавіч Лукашоў (1952—1957)
- Антон Нічыпаравіч Сеўчанка (1957—1972)
- Усевалад Міхайлавіч Сікорскі (1972—1978)
- Уладзімір Аляксеевіч Белы (1978—1983)
- Леанід Іванавіч Кісялеўскі (1983—1990)
- Фёдар Мікалаевіч Капуцкі (1990—1996)
- Аляксандр Уладзіслававіч Казулін (1996—2003)
- Васіль Іванавіч Стражаў (2003—2008)
- Сяргей Уладзіміравіч Абламейка (2008—2017)
- Андрэй Дзмітрыевіч Кароль (з 2017)
Санкцыі Правіць
Пасля Плошчы 2010 Сяргей Абламейка, тагачасны рэктар БДУ, быў уключаны ў спіс беларускіх чыноўнікаў, якім забаронены ўезд на тэрыторыю ЕС. У сваім рашэнні ЕС адзначыў, што Абламейка нясе адказнасць за выключэнне студэнтаў з універсітэта за тое, што яны ўдзельнічалі ў дэманстрацыях 19 снежня 2010 г. і ў іншых мірных дэманстрацыях у 2011 г.
Гл. таксама Правіць
Зноскі
- https://sputnik.by/society/20170928/1031057717/prezident-smenil-rektora-bgu.html
- — БДУ.
- Иванов, А. Е. География российских университетов: реальность и планы (конец XIX — начало XX века) // Российские университеты в XVIII—XX веках: сборник научных статей / Воронежский государственный университет. Вып. 5: Посвящается 60-летию исторического факультета ВГУ / [редколлегия: В. И. Чесноков (отв. ред.) и др.]. — Воронеж: Издательство ВГУ, 1993. — 230, [2] с. — С. 89—90. — ISBN 5-7455-1117-6.
- Витебские губернские ведомости. — 1903. — № . — 28 сентября. — С.
- Иванов, А. Е. География российских университетов… — С. 97, 15.
- Кіпель, Я. Эпізоды = Episodes / Яўхім Кіпель; Пад рэд. І. Урбановіч, З. Саўкі. — Нью Йорк: Выдавецтва газэты «Беларус», 1998. — 305 с., [6] л. іл. — С. 79.
- Карскі, Е. Проект статуту Беларускага Унівэрсытэту // Вольная Беларусь. — 1918. — № 35. — С. 256—260.
- Известия ЦИК Советов Белоруссии. — 1919. — № . — 6 марта. — С.
- Звезда. — 1919. — № . — 23 марта. — С.
- Школа и культура Советской Белоруссии. — 1921. — № 1—2. — С. 114—116.
- ↑ Ліст студэнтаў-філёзафаў за акадэмічныя свабоды // Дэмакратычная апазыцыя Беларусі: 1956—1991. Пэрсанажы і кантэкст. Менск: Архіў Найноўшае Гісторыі, 1999. ISBN 985-6374-08-1
- Сёння Прэзідэнт пабываў на факультэце міжнародных адносін БДУ, новы будынак якога стала падарункам для студэнтаў 26 снежня 2013.
- Президент назначил нового ректора БГУ и трех руководителей вузов — TUT.by https://news.tut.by/society/562318.html 28 верасня 2017.
- .Council Decision 2012/642/CFSP of 15 October 2012 concerning restrictive measures against Belarus, EUR-Lex, 2012
Літаратура Правіць
- Яноўскі, А. А. Беларускі універсітэт: ад ідэі да ўвасаблення / А. А. Яноўскі // Выбраныя навуковыя працы Беларускага дзяржаўнага універсітэта, 1921—2001: У 7 т. / Рэд. савет: А. У. Казулін (старш.) і інш. Т. 2: Гісторыя. Філасофія. Журналістыка / Рэдкал.: А. А. Яноўскі (адк. рэд.) і інш. — Мн.: БДУ, 2001. — 534 с. — С. 9—18. — ISBN 985-445-538-6.
Спасылкі Правіць
- На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт
- Афіцыйны сайт