Адэ́са (укр.: Одеса) — горад на паўночна-заходнім узбярэжжы Чорнага мора, адміністрацыйны цэнтр Адэскай вобласці, самы буйны порт Украіны, а таксама буйны прамысловы, культурны, навуковы і курортны цэнтр; вузел шашэйных дарог і чыгунак.
Горад
Адэса на карце Украіны ± | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Насельніцтва горада на 1 сакавіка 2013 года — 1.014.849 чалавек, пастаяннага насельніцтва — 997 186 чалавек. Па колькасці жыхароў займае трэцяе месца ў краіне пасля Кіева і Харкава. Адэса — Горад-герой.
Гісторыя Правіць
2 мая 2014 года ў выніку супрацьстаяння паміж супернікамі і прыхільнікамі Еўрамайдана ў Адэсе загінула, па розных дадзеных, ад 44 да 300 чалавек.
Насельніцтва Правіць
- 1795 — 2349 чал.
- 1802 — 9 тыс. чал.
- 1829 — 52 тыс. чал.
- 1849 — 86 729 чал.
- 1873 — 193,5 тыс. чал.
- 1897 — 404 тыс. чал.
- 1939 — 602 тыс. чал.
- 1959 — 667 тыс. чал.
- 1966 — 753 тыс. чал.
- 1974 — 981 тыс. чал.
- 1979 — 1 046 133 чал.
- 1989 — 1 115 371 чал.
- 1995 — 1 060 000 чал.
- 2001 — 1 029 049 чал.
- 2006 — 993 000 чал. (пяты горад Украіны паводле колькасці насельніцтва)
- 2007 — 1 080 270 чал.(чацвёрты горад Украіны паводле колькасці насельніцтва)
- 2009 — 1 008 604 чал.
- 2010 — 1 010 000 чал. (трэці горад Украіны паводле колькасці насельніцтва)
- 2011 — 1 006 787 чал.
- 2012 — 1 007 186 чал.
- 2015 — 1 016 500 чал.
Нацыянальны склад насельніцтва Адэсы (паводле перапісу, праведзенага ў 2001 годзе): 61,6 % украінцы, 29,0 % рускія, 1,3 % балгары, 1,2 % яўрэі, 0,7 % малдаване, 0,6 % беларусы, 0,4 % армяне, 0,2 % палякі.
Адукацыя Правіць
- Адэская нацыянальная акадэмія сувязі імя А. С. Папова
- Адэскі нацыянальны політэхнічны ўніверсітэт
- Адэскі нацыянальны ўніверсітэт імя І. І. Мечнікава
Памятныя мясціны Правіць
Вядомыя ўраджэнцы і жыхары Правіць
- Леанард Іларыёнавіч Адамаў (1941—1977) — савецкі беларускі футбаліст.
- Ганна Ахматава — расійская паэтэса
- Янка Брыль — беларускі пісьменнік
- Ігар Ганькевіч (1962—1990) — рок-музыкант, заснавальнік гурта «Бастыён» і сузаснавальнік адэскага рок-клуба.
- Міхаіл Якаўлевіч Гулько (нар. 1918) — беларускі архітэктар.
- Міхаіл Міхайлавіч Жванецкі — пісьменнік-сатырык
- Антон Карніцкі (1912—1944) — беларускі жывапісец.
- Ільф і Пятроў — савецкія пісьменнікі-сатырыкі
- Ігар Аляксандравіч Мяльчук — канадскі лінгвіст
- Таццяна Віктараўна Паплаўская — беларускі мовазнавец
- Усер Давідавіч Розенфельд (1934—2003) — беларускі філосаф і культуролаг.
- Франц Аляксеевіч Рубо — расійскі мастак
- Аляксандра Саковіч (1906—1997) — беларуская пісьменніца, мемуарыст
- Армен Сяргеевіч Сардараў (нар. 1948) — беларускі архітэктар.
- Юрый Іосіфавіч Хашчавацкі — беларускі рэжысёр
- Уладзімір Міхайлавіч Мажуль (1939—2008) — беларускі вучоны, доктар біялагічных навук (1986), прафесар (1991).
- Віталь Крывіцкі (нар. 1972) — біскуп Кіеўска-Жытомірскай дыяцэзіі.
- Саламон Шыманавіч Пінкус (1908—1971) — урач-тэрапеўт. Доктар медыцынскіх навук (1968), прафесар (1969).
- Кірыл Іванавіч Прашчаеў (нар. 1973) — доктар медыцынскіх навук, прафесар.
Беларусы Адэсы Правіць
З восені 1917 г. Адэсе жыў Сцяпан Некрашэвіч, які працаваў загадчыкам беларускай секцыі пры губернскім аддзеле народнай асветы, у выніку працы якой у Адэсе напачатку 1918 навучальнага года былі адчынены 30 пачатковых беларускіх школ і змешаная беларуская гімназія ў складзе першых чатырох класаў (навучаліся дзеці ўцекачоў з прыфрантавых тэрыторый Беларусі).
5 ліпеня 1999 года было афіцыйна зарэгістравана нацыянальна-культурнае аб’яднанне грамадзян «Беларусь», штаб-кватэра знаходзіцца па вуліцы Садовай 16, налічвае больш 200 членаў. Найбольш актыўныя члены таварыства — прафесійны мастак Вячаслаў Ігнаценка, акадэмік-генетык Адольф Стэльмах, кіраўнік 5-й студыі мясцовай тэлекампаніі, выпускніца журфака БДУ Марына Багрый-Шахматава, дырэктар цэнтралізаванай сеткі дзіцячых бібліятэк г. Адэсы Галіна Лазарава, загадчыца дзіцячага садка Стэфанія Шмыгіна.
Зноскі
- ↑ Труханов офіційно переміг на виборах мера Одеси — Український тиждень, 2020.
- Дзяржаўная служба статыстыкі Украіны Чисельність наявного населення Українина 1 січня 2022 — Кіеў: Дзяржаўная служба статыстыкі Украіны.
- Одесса // Адэса // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
- Одесса // Историческая энциклопедия. В 16 т. — М.: Издательство «Советская энциклопедия», 1973—1982.
- Одесса // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)
- Основні демографічні показники за 2014 рік (наличное население на 01.01.2015)(нявызн.)(недаступная спасылка). Управление статистики в Одесской области. з першакрыніцы 20 лютага 2015.
- Про кількість та склад населення Одеської області за підсумками Всеукраїнського перепису населення 2001 року (укр.)
- Віталій Орлов. Музичний фестиваль «Пікейні жилети» // Одесский-инфо, 21.09.2022 (укр.)
Літаратура Правіць
- Адэса // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 1: А — Аршын / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 1. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0036-6 (т. 1).
Спасылкі Правіць
- На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Адэса
- Афіцыйны сайт 27 лістапада 2020.
- Сайт беларусаў Адэсы 28 ліпеня 2013.
- карта і даведнік Адэсы