Падводная лодка, субмарына (падлодка, ПЛ): баявы карабель, які можа весці баявыя дзеянні над вадой і пад вадой; найважнейшай тактычнай якасцю ПЛ з'яўляецца скрытнасць дзеянняў. Падводныя лодкі прызначаныя знішчаць надводныя і падводныя караблі і судны, паражаць наземныя аб'екты, выконваць спецыяльныя задачы (разведка, высадка дыверсійных груп і пад.).
Прызначэнне Правіць
Ваеннае прымяненне Правіць
Падводныя лодкі ў асноўным выкарыстоўваюцца ў якасці зброі. У залежнасці ад класа і абсталявання яны могуць быць прызначаны:
- Для паразы важных ваенна-прамысловых і адміністрацыйных цэнтраў, ваенна-марскіх баз, Партоў і іншых наземных аб'ектаў,
- Для знішчэння падводных лодак, караблёў і судоў праціўніка,
- Схаванай пастаноўкі мінных загародак,
- Вядзення разведкі, як непасрэднай, так і ў сістэме далёкага радыёлакацыйнага выяўлення,
- Выкарыстання ў якасці карабля сувязі, ажыццяўлення рэтрансляцыі паведамленняў, што тэарэтычна дазваляе падтрымліваць сувязь штаба з караблямі, якія знаходзяцца ў любым пункце сусветнага акіяна,
- Высадкі дыверсійнай-разведвальных груп і выканання іншых баявых задач.
У рамках ваенна-марскіх флоту ўзброеных сіл дзяржавы падводныя лодкі могуць складаць падводныя сілы флоту. Падводныя лодкі здольныя выконваць баявыя задачы адзіночна, групамі, завесамі, у складзе груповак падводных лодак і разнастайных сіл, самастойна і ва ўзаемадзеянні з іншымі відамі ўзброеных сіл. Першае (але даволі нязначнае) прымяненне адносіцца да руска-японскай вайны. Па іншых крыніцах, першае ваеннае прымяненне адбылося ў 1864 годзе падчас Грамадзянскай вайны ў ЗША. Да 1906 года падводныя лодкі ў рускім флоце не вылучаліся як самастойны від караблёў і лічыліся мінаносцамі. Іх каманды набіраліся на добраахвотнай аснове з афіцэраў і матросаў надводных караблёў. У гады Другой сусветнай вайны Японія ўпершыню ўжыла падводныя авіяносцы.
Мірнае прымяненне Правіць
Падводныя лодкі дастаткова шырока выкарыстоўваюцца ў навукова-даследчых мэтах. У эксперыментах, звязаных з вывучэннем геамагнітнага поля Зямлі, падводныя лодкі ў пагружаным становішчы выкарыстоўваліся як стабільна арыентаваныя платформы для абсталявання.
Гісторыя даследчых падводных лодак Правіць
У 1914 годзе, у Германіі, 15 ліпеня была спушчана на ваду першая даследчая падводная лодка "Лаліга ". Планавалася, што яе перагоняць на заалагічную станцыю ў Равінь. Ідэя пабудаваць субмарыну спецыяльна для даследчых мэт належыць нямецкаму заолагу і мецэнату д-ру Шоттлэндэру. Праект быў распрацаваны фірмай Уайтхеда, г. Фіуме, цяпер Рыека. Але Першая сусветная вайна, якая пачалася ў жніўні 1914 г. закрэсліла ўсе планы па выкарыстанні падлодкі ў даследчых мэтах.
Наступнай даследчай падводнай лодкай быў амерыканскі "Наутылус ". Спушчаны на ваду ў 1917, але толькі ў 1931 годзе быў пераабсталяваны ў даследчую лодку. У тарпедным адсеку была абсталявана шлюзавая камера для выхаду вадалазаў і работы з акіяналагічнай лябёдкай. У іншых адсеках было ўсталявана дадатковае даследчае і навігацыйнае абсталяванне, у тым ліку рэхалот і гіракомпас.
Спецыяльна створаныя субмарыны выкарыстоўваліся як базы для падводных біялагічных даследаванняў (напрыклад, савецкія лодкі «Севяранка», «Славянка», «Бентас-300» і «АСА-3600»). Асобныя вопытныя падлодкі служаць для распрацоўкі новых сістэм і прынцыпаў падводнага караблебудавання, пастаўляюць эксперыментальныя матэрыялы для фундаментальных даследаванняў. Існуюць праекты падводных лодак, прызначаных для ажыццяўлення выратавальных работ на моры.
У 2009 годзе даследчы падводны апарат RU-27 здзейсніў трансатлантычны пераход.
Транспартныя субмарыны Правіць
Існуюць праекты па пераабсталяванні баявых субмарын для выкарыстання ў якасці транспарту для забеспячэння цяжкадаступных для звычайных судоў раёнаў. У прыватнасці, у Расіі на базе праекта 941 «Акула» планавалася стварыць надводна-падводны транспарт для круглагадовых марскіх зносін з Нарыльскам арктычнымі маршрутамі. ЦКБМТ «Рубін» распрацавала тэхнічную прапанову, аднак далейшыя работы былі спыненыя.
Гісторыя Правіць
Першую ПЛ збудаваў у Англіі галандзец К. ван Дрэбель (1620); першую ПЛ з электрычным рухавіком — інжынер С. К. Джэвецкі ў Расіі (1880-я гг.). Першая атамная ПЛ, «Навуцілус», была збудавана ў ЗША (1954), першая ПЛ з балістычнымі ракетамі, Б-67 праекта В611 — у СССР (1955). Першай ПЛ, узброенай ракетамі, лічыцца ПЛ канструкцыі палкоўніка Шыльдзера (Расія, 1830-я гг.). Першая атака падводнай лодкі была здзейсненая ў гавані Бостана амерыканскай ПЛ «Тартл» (1776). Існавалі ПЛ з мускульным, пнеўматычным, беспаветраным прыводамі.
Першая сусветная вайна Правіць
Другая сусветная вайна Правіць
Халодная вайна Правіць
Класіфікацыя Правіць
Крыніца энергіі Правіць
Паводле прыводу адрозніваюцца атамныя і дызельныя ПЛ.
Памер Правіць
Па памерах адрозніваюць звышмалыя, малыя, сярэднія, вялікія падводныя лодкі і падводныя крэйсеры.
Прызначэнне Правіць
Паводле асноўнага ўзбраення адрозніваюць тарпедныя (шматмэтавыя) ПЛ, з крылатымі ракетамі, і стратэгічныя (з балістычнымі ракетамі).
Гл. таксама Правіць
- падводны апарат
- тарпеда
- падводны дыверсійны сродак
- Падводныя лодкі тыпу II
- Казімір Гаўрылавіч Чарноўскі
Зноскі
- Акадэмія расійскай гісторыі 19 ліпеня 2011.
- Праект ПНС
Літаратура Правіць
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 12: Палікрат — Праметэй / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 12. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0198-2 (т. 12).
- Субмары́на // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 240. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- ВеС-83, С.564.
- Беларуская Савецкая Энцыклапедыя. У 12 т. Т. 7. Манцякі — Паддубічы / Рэдкал.: П. У. Броўка (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1973. — С. 602. — 608 с.: іл., карты.
- Подводная лодка / Вьюненко Н. П. // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)
- Подводная лодка // Военно-морской словарь для юношества: Около 10 000 слов (руск.) / Под общ. ред. П. А. Грищука. — 2-е изд.. — М.: ДОСААФ, 1988. — С. 333. — 560 с. — 100 000 экз. — ISBN 5-7030-0298-2.
- Подво́дная ло́дка // Военно-морской словарь (руск.) / Гл. ред. В. Н. Чернавин. — М.: Воениздат, 1989. — С. 322. — 511 с. — 100 000 экз. — ISBN 5-203-00174-X.