Пётр Ільі́ч Чайкоўскі (7 мая 1840, Воткінск, Вяцкая губерня, Расійская імперыя — 6 лістапада 1893, Санкт-Пецярбург) — рускі кампазітар, дырыжор, педагог.
| Пётр Ільіч Чайкоўскі Петръ Ильичъ Чайковскій Пётр Ильич Чайковский | |
|---|---|
| Асноўная інфармацыя | |
| Дата нараджэння | 25 красавіка (7 мая) 1840[…] |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 25 кастрычніка (6 лістапада) 1893[…] (53 гады) |
| Месца смерці |
|
| Месца пахавання |
|
| Краіна | |
| Бацька | Ilya Petrovich Tchaikovsky[d] |
| Маці | Aleksandra Tchaikovskaya[d] |
| Муж | Antonina Miliukova[d] |
| Альма-матар |
|
| Месца працы | |
| Музычная дзейнасць | |
| Прафесіі | кампазітар, лібрэтыст, дырыжор, харэограф, музычны педагог, піяніст, аўтабіёграф, музычны крытык, аўтар дзённіка, мастак-канцэптуаліст, перакладчык, выкладчык універсітэта |
| Інструменты | фартэпіяна |
| Жанры | сімфонія, опера, балет[d], класічная музыка і музыка перыяду рамантызму[d] |
| Узнагароды | |
| Аўтограф | |
| Творы ў Вікікрыніцах | |
| Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
| Цытаты ў Вікіцытатніку |
Выдатны меладыст. Аўтар 76 опусаў, 10 опер. Напісаў 7 сімфоній (6 пранумераваных і сімфонія «Манфрэд»), 3 сюіты. Сусветна вядомыя яго балеты «Лебядзінае возера», «Спячая прыгажуня», «Шчаўкунок».
Біяграфія Правіць
Нарадзіўся ў паселішчы пры Камска-Воткінскім заводзе Вяцкай губерні (цяпер горад Воткінск, Удмурція). Яго бацька — Ілья Пятровіч Чайкоўскі (1795—1880) — вядомы рускі інжынер, быў сынам Пятра Фёдаравіча Чайкі, які нарадзіўся ў 1745 годзе ў сяле Мікалаеўка каля Палтавы (цяпер Украіна), пазней змяніў сваё прозвішча на Чайкоўскі. Ён быў другім дзіцем Фёдара Чайкі (1695—1767) і яго жонкі Ганны (1717 -?). Пётр Фёдаравіч вучыўся ў семінарыі ў Кіеве, пазней атрымаў медыцынскую адукацыю ў Пецярбургу. З 1770 па 1777 г. служыў у арміі асістэнтам ваеннага лекара, пазней стаў афіцэрам медслужбы ў Кунгуры, Пермскай губерні. У 1782 г. быў пераведзены ў Вятку (Казанская губерня). У 1776 г. ажаніўся з Анастасіяй Сцяпанаўнай Посахавай (1751 года нараджэння), у іх было 11 дзяцей. Ілья Пятровіч, бацька кампазітара, быў 10-м дзіцём. Ён, скончыўшы Горны кадэцкі корпус у Пецярбургу, быў залічаны на службу ў Дэпартамент горных і саляных спраў. Аўдавеўшы ў 1833 годзе, ён ажаніўся з Аляксандрай Андрэеўнай Асіер, з якой у 1837 пераехаў на Урал, куды атрымаў прызначэнне на пасаду начальніка Камска-Воткінскага сталеліцейнага завода. Пётр быў другім дзіцем у сям’і: у 1838 г. нарадзіўся яго старэйшы брат Мікалай, у 1842 — сястра Аляксандра (у замужжы Давыдава) і Іпаліт. Браты-двайняты Анатоль і Мадэст з’явіліся на свет у 1850 годзе.
Даты творчай біяграфіі Правіць
У 1866 годзе дэбютаваў перад маскоўскай і пецярбургскай публікай Уверцюрай F-Dur;. Пачаў Першую сімфонію;
1867 г. — выкананне Андантэ і скерца з Першай сімфоніі ў Рускім музычным таварыстве ў Санкт-Пецярбургу.
1866—1867 гады — напісаны уверцюра на дацкі гімн і шэраг фартэпіянныя п’ес: «Успамін пра Гапсале».
1867 г. — пачата праца над операй «Ваявода»; ў Маскве, у сімфанічным сходзе, былі выкананы танцы з яе.
1868 г. — у сімфанічным сходзе ў Маскве рускага музычнага таварыства з вялікім поспехам выканана Першая сімфонія. З незадаволенасцю ставіўся Чайкоўскі да свайго сімфанічнага твора «Фатум» (1868), яго выконвалі як у Маскве, так і ў Пецярбургу.
30 студзеня 1869 г. у Вялікім тэатры ў Маскве — прэм’ера оперы «Ваявода». Лібрэта — кампазітара і А. М. Астроўскага па яго п’есе («Сон на Волзе»). Дырыжор — Мерт. У ролях: Нячай Шалыгін — Фінокі, Улас Дзюжой — Раданежскі, Настасся — Аненская, Мар’я Уласьеўна — Меньшыкава, Праскоўя Уласьевна — Кроненберг, Сцяпан Баструкоў — Рапарт, Дубровін — Дзямідаў, Алена — Іванова, Жвавы — Бажаноўскі, Блазан — Лаўроў, Нядвіга — Разанава, новы Ваявода — Карын). У 1870-х гадах Чайкоўскі знішчыў оперу, захаваўшы толькі невялікую частку матэрыялу.
У 1869 г. скончана опера «Ундзіна», якая не ставілася. Яна знішчана аўтарам у 1873 годзе, за выключэннем некаторых нумароў, якія ўвайшлі пасля ў іншыя сачыненні. Увосень напісана ўверцюра-фантазія «Рамэа і Джульета». Напісана шэсць рамансаў, з якіх «Не, толькі той», «І балюча, і салодка», «Сляза дрыжыць», «Чаму», «Ні слова, о дружа мой».
1871 г. — першы квартэт D-бемоль мажор.
1870—1872 гады — створана опера «Апрычнік», уласнае лібрэта па аповесці І. І. Лажэчнікава.
31 мая 1872 года — адбылася прэм’ера кантаты «У памяць 200-годдзя нараджэння Пятра Вялікага», напісанай па заказу і спецыяльна да адкрыцця Політэхнічнай выстаўкі 1872 года.
1873 г. — сімфанічная фантазія «Бура».
Асноўныя творы Правіць
Оперы Правіць
- Ваявода (1868)
- Ундзіна (1869)
- Апрычнік (1872)
- Яўген Анегін (1878)
- Арлеанская дзева (1879)
- Мазепа (1883)
- Чаравічкі (1885)
- Чарадзейка (1887)
- Пікавая дама (1890)
- Іаланта (1891)
Балеты Правіць
- Лебядзінае возера (1877)
- Спячая прыгажуня (1889)
- Шчаўкунок (1892)
Фартэпіянныя творы Правіць
- Саната да-дыез мінор ор. 80 posth (1865, выд. 1900)
- Поры года op. 37b (1876)
- Дзіцячы альбом op. 39 (1878)
- Вялікая саната соль мажор op. 37а (1878)
Зноскі
- ↑ Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- Encyclopædia Britannica
- Н. Соловьев Чайковский, Петр Ильич // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1903. — Т. XXXVIII. — С. 373–375.
- (unspecified title) — С. 105. — ISBN 978-0-19-165761-0
- Чайковский, Илья Петрович // Русский биографический словарь / под ред. А. А. Половцов — СПб.: 1905. — Т. 22. — С. 17–18.
- Archivio Storico Ricordi — 1808. Праверана 3 снежня 2020.
- Tchaikovsky: The Quest for the Inner Man — Schirmer Books, 1991. — С. 50. — ISBN 978-0-02-871885-9
Спасылкі Правіць
| Пётр Ільіч Чайкоўскі ў Вікіцытатніку | |
| Пётр Ільіч Чайкоўскі ў Вікікрыніцах | |
| Пётр Ільіч Чайкоўскі на Вікісховішчы |
- Сайт з падрабязнай інфармацыяй пра Чайкоўскага і яго творчасці (англ.)
- Пётр Ільіч Чайкоўскі: Ноты твораў на International Music Score Library Project
- Сайт музея-сядзібы Пятра Ільіча Чайкоўскага 26 красавіка 2012.
- Gay Love-Letters from Tchaikovsky to his Nephew Bob Davidov (англ.)
- Music Analysis. Aspects on sexuality and structure in the later symphonies of Tchaikovsky (англ.)