Балет (фр.: ballet, ад італ.: ballo — танчу) — від сцэнічнага мастацтва, асноўнымі выразнымі сродкамі якога з’яўляюцца непарыўна звязаныя паміж сабой музыка і танец. У музычна-харэаграфічным спектаклі арганічна спалучаюцца музыка, танец, драматычнае дзейства і элементы выяўленчага мастацтва.
У балет уключаюць розныя віды танца: класічны, характарны, народна-сцэнічны, рытма-пластычны, мадэрн і інш. Існуюць балеты-трагедыі і балеты-камедыі, балеты-п’есы і балеты-сімфоніі, сюжэтныя (блізкія да драматычнага спектакля) і бессюжэтныя балеты, шматактовыя і аднаактовыя, харэаграфічныя мініяцюры.
Часцей за ўсё ў аснове балета ляжыць пэўны сюжэт, драматургічная задума, лібрэта. Асноўнымі відамі танца ў балеце з’яўляюцца класічны танец і характарны танец. Немалаважную ролю тут адыгрывае пантаміма, з дапамогай якой акцёры перадаюць пачуцці герояў, іх «размова» паміж сабой, сутнасць таго, што адбываецца. У сучасным балеце шырока выкарыстоўваюцца таксама элементы гімнастыкі і акрабатыкі. Балет патрабуе вытрымкі і трываласці ад любога чалавека, які займаецца ім.
Гісторыя
Балет зарадзіўся ў Італіі ў XVI стагоддзі. Спачатку як аб’яднаная адзіным дзеяннем або настроем танцавальная сцэнка, эпізод у музычным уяўленні, оперы. Запазычаны з Італіі, у Францыі расквітае прыдворны балет як пышнае ўрачыстае відовішча. Музычную аснову першых балетаў складалі народныя і прыдворныя танцы, якія ўваходзілі ў старадаўнюю сюіту.
У другой палове XVII стагоддзя з’яўляюцца новыя тэатральныя жанры, такія як камедыя-балет, опера-балет, у якіх значнае месца адводзіцца балетнай музыцы, і робяцца спробы яе драматызаваць. Але самастойным відам сцэнічнага мастацтва балет становіцца толькі ў другой палове XVIII стагоддзя дзякуючы рэформам, ажыццёўленым французскім балетмайстрам Жан-Жоржам Наверам. Грунтуючыся на эстэтыцы французскіх асветнікаў, ён стварыў спектаклі, у якіх утрыманне раскрываецца ў драматычна выразных пластычных вобразах, зацвердзіў актыўную ролю музыкі як «праграмы, вызначальнай руху і дзеянні танцоўшчыка».
Вядучым цэнтрам сусветнага балетнага мастацтва на працягу XVIII—XIX ст. быў Парыж, дзе дзейнічалі вядомыя танцоўшчыкі, балетмайстры і кампазітары, якія пісалі балетную музыку. Да жанру балета неаднойчы звярталіся буйнейшыя кампазітары, напр., П. Чайкоўскі («Лебядзінае возера», «Спячая красуня», «Шчаўкунок»), М. Равель («Дафніс і Хлоя»), І. Стравінскі («Вясна свяшчэнная»), С. Пракоф’еў («Рамэа і Джульета») і інш.
Значны ўклад у станаўленне і развіццё сусветнага балетнага мастацтва ў XVIII—XX ст. унеслі харэографы Ж. Ж. Навер, Ж. Даберваль, Ф. Тальёні, М. Петыпа, М. Фокін, М. Бежар, Дж. Баланчын, К. Макмілан, Ю. Грыгаровіч, Б. Эйфман і інш.
Сярод найбольш вядомых і таленавітых танцоўшчыкаў — М. Тальёні, Г. Паўлава, В. Ніжынскі, Р. Нурыеў, М. Барышнікаў, М. Плісецкая, Г. Уланава, М. Фонтэйн і інш.
Гл. таксама
Літаратура
- Культуралогія: Энцыкл. даведнік / Уклад. Э. Дубянецкі. — Мн.: БелЭн, 2003. ISBN 985-11-0277-6