Польская акадэмія навук (польск.: Polska Akademia Nauk, ПАН) — дзяржаўная акадэмія навук Польшчы, што з’яўляецца з аднаго боку, на ўзор Французскай акадэміі навук, установай, якія спалучае польскіх вучоных, а з іншага — сеткай кіраваных з цэнтра дзяржаўных навуковых інстытутаў, галоўным задачай якіх з’яўляецца правядзенне навуковых даследаванняў на высокім узроўні.
Гісторыя правіць
Заснаваць ПАН было вырашана на I кангрэсе польскай навукі (29.06-2.07.1951). Гэта рашэнне было звязана з ліквідацыяй Польскай акадэміі ведаў (польск.: Polska Akademia Umiejętności) і Варшаўскага навуковага таварыства (польск.: Towarzystwo Naukowe Warszawskie). Была ўтворана паводле статуту пра Польскую акадэмію навук ад 30 кастрычніка 1951 года, і яе палітычнай задачай быў кантроль вучонага асяроддзя. Спачатку была толькі аб’яднаннем вучоных, аднак, у 1960 годзе была ператворана ў цэнтральную ўрадавую арганізацыю, які загадвае навукай у Польшчы і кіруе сеткай інстытутаў. У 1990 годзе ПАН страціла статус урадавай арганізацыі. Функцыі кантролю навукі на ўрадавым узроўні прыняў на сябе Камітэт навуковых даследаванняў.
Прэзідэнты правіць
- Ян Багдан Дэмбоўскі (1952—1956)
- Тадэвуш Катарбінскі (1957—1962)
- Януш Грашкоўскі (1962—1971)
- Уладзімеж Тшэбятоўскі (1971—1977)
- Вітольд Новацкі (1977—1980)
- Аляксандр Гейштар (1980—1983)
- Ян Караль Кастшэўскі (1984—1990)
- Аляксандр Гейштар (1990 — 31 снежня 1992)
- Лешак Кузьніцкі (1 студзеня 1993 — 31 снежня 1998)
- Міраслаў Масакоўскі (1 студзеня 1999 — 26 снежня 2001)
- Ежы Каладзейчак (16 студзеня 2002 — 31 сакавіка 2003, в. а. прэзідэнта)
- Анджэй Лягоцкі (1 красавіка 2003 — 31 снежня 2006)
- Міхал Клябер (1 студзеня 2007 — 19 сакавіка 2015)
- Ежы Душынскі (з 19 сакавіка 2015)
ПАН як сетка інстытутаў правіць
ПАН таксама сеткай некалькіх дзесяткаў НДІ. Фармальна падпарадкоўваюцца кіраўнікам тэматычных аддзяленняў ПАН і фінансуюцца непасрэдна Камітэтам навуковых даследаванняў. Гэтыя НДІ ствараюць каля 2000 месцаў для навукоўцаў, а выдаткі на іх утрыманне складаюць каля 1/3 выдаткаў дзяржаўнага бюджэту Польшчы на навуковыя даследаванні (0,5 % ВВП). У іх не вучацца студэнты, але затое існуе аспірантура, закончыўшы якую аспірант мае права атрымаць ступень доктара навук і прайсці працэдуру габілітацыі.
Галоўнай задачай інстытутаў з’яўляецца правядзенне навуковых даследаванняў на сусветным узроўні. Даследаванні, праведзеныя ПАН прыносяць адчувальную фінансавую выгаду.
Супрацоўніцтва з замежнымі правіць
ПАН мае філіялы ў Бруселе, Маскве, Парыжы, Рыме і Вене, а таксама Цэнтр навуковых даследаванняў ў Берліне.
Крыніцы правіць
- P. Hübner, Nauka polska po II wojnie światowej — idee i instytucja, Warszawa 1987, с.143-144
- Dzieje Instytucji
Спасылкі правіць
| Польская акадэмія навук на Вікісховішчы |