Одаці (яп.: 大太刀, «вялікі меч») — адзін з тыпаў доўгіх японскіх мячоў. Тэрмін нодаці (яп.: 野太刀, «палявы меч») азначае іншы тып мяча, але часта памылкова выкарыстоўваецца замест одаці.
Каб звацца одаці, меч павінен быў мець даўжыню клінка не менш 3 сяку (90,9 см), аднак, як і ў выпадку шматлікіх іншых японскіх тэрмінаў, якія адносяцца да мячоў, дакладнага вызначэння даўжыні одаці няма. Звычайна одаці — гэта мячы з клінкамі 130—180 см з дзяржальнам больш за 50 см.
Прызначэнне правіць
Прызначэнне одаці можна разбіць на наступныя віды:
- Дар храму. Некаторыя одаці ўвязваліся вернікамі з перамогай у вайне, іншыя змяшчаліся ў скарбніцы як легендарныя мячы.
- Зброя. Даследаванні старых тэкстаў паказваюць, што одаці ўжываліся ў бітвах у якасці зброі пехацінцаў.
- Сімвал арміі. Некаторыяодаці былі занадта доўгія, каб іх можна было выкарыстоўваць. Аднак ёсць сведчанні, што іх ужывалі ў якасці сімвала войска, падобна да вайсковага сцяга альбо дзіды. (Гэтае меркаванне патрабуе дадатковых даследаванняў.)
- Цырыманіяльнае прызначэнне.
- Дэманстрацыя ўмення каваля.
Выкананне правіць
Одаці вельмі складана вырабіць. Каб зрабіць добры одаці, трэба:
- Больш сталі і часу, чым на звычайны меч. Акрамя таго, вельмі важна каваць сталь хутка, што патрабуе добрага ўмення ад малатабойцы.
- Праца ў артэлі. Кожны ў артэлі павінен быць сапраўдным майстрам сваёй справы.
- Найвышэйшае майстэрства ў тэрмаапрацоўцы.
- Адмысловае абсталяванне. Напрыклад, ёмістасць для загартоўкі павінна быць большай, чым для звычайнага мяча.
- Іншы спосаб паліравання. Одаці пры паліроўцы замацоўваецца нерухома, у той час як звычайны меч рухаецца па-над тачыльным каменем.
Ужыванне правіць
Одаці, якія выкарыстоўваліся як зброя, былі занадта вялікія для самураяў, каб насіць іх як звычайныя мячы. Існавалі два спосабы нашэння:
- За спінай. Гэта было непрактычна, таму што было немагчыма даволі хутка выхапіць меч.
- Іншы метад быў прасцейшы — нашэнне мяча ў руцэ. У эпоху Мурамаці было прынята, каб за самураем ішоў збраяносец, які ў патрэбны момант дапамагаў выцягнуць одаці з похваў.
Стылі фехтавання з одаці звярталі большую ўвагу на сыходныя рэжучыя ўдары і трывалы хват зброі.
Одаці цалкам выйшлі з ужытку як зброя пасля вайны Асака-Нацуно-Дзін 1615 года (бітва між Такугава Іэясу і Таётомі Хідэёры — сынам Таётомі Хідэёсі).
Прычыны страты папулярнасці правіць
- Пасля 1615 года бітвы спыніліся.
- Улада Бакуфу выдала закон, згодна з якім забаранялася мець меч, большы за вызначаную даўжыню. Пасля таго, як закон набыў моц, шматлікія одаці былі абрэзаныя, каб адпавядаць устаноўленым нормам. Гэта адна з прычын таго, што одаці такія рэдкія.
Одаці больш не ўжываліся па прамым прызначэнні, але ўсё яшчэ былі каштоўным дарам у перыяд Сінто («новых мячоў»). Гэта стала іх галоўным прызначэннем. Па прычыне таго, што іх выраб патрабуе самага высокага майстэрства, было прызнана, што павага, якую выклікае іх з’яўленне, адпавядае малітве багам.
Спасылкі правіць
- Фотаздымкі некаторых клінкоў
- Міжнародны Саюз Баявых Мастацтваў 2 чэрвеня 2018.