www.wikidata.be-by.nina.az

Мангольскае заваяванне Харэзма Мангольскае заваяванне руск бел Харэзма руск бел ў 1219 1221 гадах 1 азнаменавала пачатак

Мангольскае заваяванне Харэзма

Мангольскае заваяванне  (руск.) (бел. Харэзма  (руск.) (бел. ў 1219—1221 гадах азнаменавала пачатак заваяванняў манголамі ісламскіх дзяржаў. У ходзе наступнай вайны, якая доўжылася менш за два гады, дзяржава Харэзмшахаў была разбурана.

Мангольскае заваяванне Харэзма
Месцазнаходжанне
Дата 1219
Дата пачатку 1219
Дата заканчэння 1221
Удзельнік Мангольская імперыя і Дзяржава Харэзмшахаў[d]
Знішчана Sultan Sanjar's mausoleum[d], Стары Ургенч, Shahr-e Gholghola[d], Баміян, Тус[d], Old Nishapur[d] і Shadiyakh[d]

Прычыны канфлікту правіць

Пасля заваявання Каракітайскага ханства  (руск.) (бел. Мангольская імперыя Чынгісхана стала межаваць з дзяржавай Харэзмшахаў, кіраванай шахам Ала ад-Дзінам Мухамедам.

Паводле персідскага гісторыка Джузджані  (руск.) (бел., Чынгісхан першапачаткова паслаў кіраўніку Харэзма Ала ад-Дзіну Мухамеду пасланне, у якім вітаў яго як свайго суседа:

«Я — хан зямель ўзыходзячага сонца, а вы — султан зямель заходзячага сонца. Давайце заключым цвёрдае пагадненне аб сяброўстве і міры».

Першапачатковае аб’яднанне Чынгісханам усіх манголаў, або «людзей лямцавых шатроў», а затым іншых качавых народаў, прайшло з адносна невялікім кровапраліццем і амаль без матэрыяльных страт. Мангольскія войны  (руск.) (бел. з чжурчжэнямі паказалі, наколькі жорсткімі могуць быць манголы. Шах Мухамед неахвотна пагадзіўся на гэты мірны дагавор, але ён не падоўжыўся доўга. Вайна пачалася менш за год пазней, калі ў харэзмійскім горадзе Атрар  (руск.) (бел. былі забітыя мангольскія пасланцы.

У 1218 годзе Чынгісхан прапанаваў Мухамеду заключыць саюз для ўзаемавыгаднага гандлю. Але шах вельмі падазрона паставіўся да жадання манголаў заключыць пагадненне, чаму спрыялі паведамленні шахскага пасла ў Чжунду  (руск.) (бел. (сталіца Кітая таго часу), які апісваў жорсткасць манголаў, што захапілі горад. Харэзмшах адмовіўся ісці на здзелку з «нявернымі» і па прапанове кіраўніка Атрара Іналчука Каір-хана  (руск.) (бел. пакараў смерцю паслоў-купцоў і разам з імі сто мангольскіх афіцэраў.

Затым Чынгісхан адправіў другую групу з трох паслоў (аднаго мусульманіна і двух манголаў), каб запатрабаваць пакарання Каір-хана, якога лічыў вінаватым у забойстве паслоў. Шах пагаліў абодвух манголаў і абезгаловіў мусульман, пасля чаго адправіў іх назад Чынгісхану. Мухамед таксама загадаў пакараць смерцю персанал каравана. Гэта было расцэнена як сур’ёзная абраза самога хана, які лічыў паслоў «святымі і недатыкальнымі» персонамі. Гэта стала для Чынгісхана падставай да нападу на Харэзм. Манголы перасеклі горы Цянь-Шаня і ўвайшлі ў дзяржаву шаха ў 1219 годзе.

Штурм Ургенча і мужнасць Наджм ад-дзіна Кубра правіць

У 1220 годзе Чынгісхан адправіў Талуя з 70-тысячнай арміяй на заваяванне Харасана, а ў пачатку 1221 года 50-тысячнае войска Джучы, Чагатая і Угедэя падступіла да сталіцы Харэзма — горада Ургенча. Пасля сямімесячнай аблогі манголы ўзялі яго, разграмілі, а жыхароў адвялі ў палон. Як пісаў гісторык Рашыд ад-Дзін  (руск.) (бел.:

«Манголы змагаліся жорстка і бралі квартал за кварталам і палац за палацам, зносілі іх і спальвалі, пакуль на працягу сямі дзён не ўзялі такім спосабам увесь горад цалкам». [Тады] яны выгналі ў стэп адразу ўсіх людзей, аддзялілі ад іх каля ста тысяч рамеснікаў і паслалі [іх] ва ўсходнія краіны. Маладых жанчын і дзяцей жа сагналі ў палон, а рэшту людзей падзялілі паміж ваярамі, каб тыя іх перабілі. Сцвярджаюць, што на кожнага мангола прыйшлося дваццаць чатыры чалавекі, колькасць жа ратнікаў [манголаў] была больш за пяцьдзесят тысяч. Карацей кажучы, усіх перабілі і войска [манголаў] занялося патокам і разрабаваннем. Разам разбурылі рэшткі дамоў і кварталаў.

Чынгісхан пачуў пра шэйха шэйхаў, полюсе палюсоў Наджм-ад-Дзіне Кубра  (руск.) (бел., і ён паслаў яму сказаць: «Я аддам Харэзм збіццю і рабаванню. Таму святому свайго часу трэба пакінуць асяродзе харэзмійцаў і далучыцца да нас!». Шэйх, у адказ сказаў: «Вось ужо семдзесят гадоў, як я здавольваюся і пераношу горыч і слодыч лёсу ў Харэзме з гэтым народам. Цяпер, калі [наступіла] пара спаслання бед, калі я ўцяку і пакіну яго, гэта будзе далёкім ад шляху высакароднасці і велікадушнасці!». Наджм ад-Дзін Кубра загінуў падчас штурму горада.

Як пісаў Джувейні  (руск.) (бел.: «Жыхары горада, умацаваліся ў вуліцах і кварталах; на кожнай вуліцы яны пачыналі баі, і каля кожнага праходу ладзілі загароды. Войска [мангольскае] сасудамі з нафтай спальвала іх дамы і кварталы і стрэламі і ядрамі сшывала людзей аднаго з адным». Калі горад быў захоплены, ацалелых жыхароў выгналі ў поле. Аддзялілі і адвялі ў рабства рамеснікаў (па Джувейні, больш за 100 тысяч), а таксама маладых жанчын і дзяцей, а іншых жыхароў падзялілі паміж ваярамі, прычым, па Джувейні, на долю кожнага воіна прыйшлося па 24 чалавекі, і ўсіх перабілі «сякерамі, кіркамі, шаблямі, булавамі». Пасля гэтага манголы адкрылі плаціны, вада Амудар’і хлынула і затапіла ўвесь горад, так што і ўтоеныя ў розных хованках людзі загінулі, і «з жыхароў ніводзін не ацалеў».

Зноскі

  1. The Islamic World to 1600: The Mongol Invasions (The Il-Khanate) (англ.)(недаступная спасылка). University of Calgary. з першакрыніцы 15 кастрычніка 2013. Праверана 11 сакавіка 2019.
  2. Ratchnevsky, Paul. Genghis Khan: His Life and Legacy, p. 120.
  3. Монголами зовутся все те, кто живет в войлочных шатрах (руск.). tratati.narod.ru. Архівавана з першакрыніцы 11 сакавіка 2019. Праверана 11 сакавіка 2019.
  4. Soucek, Svatopluk A History of Inner Asia
  5. Hildinger, Eric. Warriors of the Steppe: A Military History of Central Asia, 500 B.C. to A.D. 1700
  6. Prawdin, Michael. The Mongol Empire.
  7. Ratchnevsky 1994, p. 129.
  8. РАШИД АД-ДИН. СБОРНИК ЛЕТОПИСЕЙ. Рассказ об отправлении Чингиз-ханом сыновей своих — Джучи, Чагатая и Угедея — в Хорезм и о покорении ими той области. з першакрыніцы 7 кастрычніка 2019. Праверана 20 верасня 2020.
  9. ↑ Рашид ад-Дин. Сборник летописей. Том 1. Книга 2. М.-Л. АН СССР. 1952, с.217-218
  10. Тихвинский С. Л. Татаро-монголы в Азии и Европе — М.: Наука, 1977, c.129

Літаратура правіць

  • Hildinger, Erik. Warriors of the Steppe: A Military History of Central Asia, 500 B.C. to A.D. 1700, Sarpedon Publishers, 1997. (ISBN 1-885119-43-7)
  • Morgan, David. The Mongols, 1986. (ISBN 0-631-17563-6)
  • Nicolle, David. The Mongol Warlords: Genghis Khan, Kublai Khan, Hulegu, Tamerlane, Brockhampton Press, 1998. (ISBN 1-853-14104-6)
  • Ratchnevsky, Paul. Genghis Khan: His Life and Legacy. Translated and edited by Thomas Nivison Haining. Oxford: Blackwell, 1994. (ISBN 978-0631189497)
  • Saunders, J.J. The History of the Mongol Conquests, Routledge & Kegan Paul Ltd, 1971. (ISBN 0-8122-1766-7)
  • Soucek, Svat. A History of Inner Asia, Cambridge, 2000. (ISBN 978-0521657044)
  • Stubbs, Kim. Facing the Wrath of Khan." Military History (May 2006): 30-37.
  • France, John. «Journal of Medieval Military History, Volume 8». Published 18 Nov 2010. ISBN 9781843835967.

Спасылкі правіць

  • , якія згадваюцца ў гэтым артыкуле.
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні.
Дата публікацыі:
Mangolskae zavayavanne rusk bel Harezma rusk bel y 1219 1221 gadah 1 aznamenavala pachatak zavayavannyay mangolami islamskih dzyarzhay U hodze nastupnaj vajny yakaya doyzhylasya mensh za dva gady dzyarzhava Harezmshahay byla razburana Mangolskae zavayavanne HarezmaMescaznahodzhanneCentralnaya AziyaData1219Data pachatku1219Data zakanchennya1221UdzelnikMangolskaya imperyya i Dzyarzhava Harezmshahay d ZnishchanaSultan Sanjar s mausoleum d Stary Urgench Shahr e Gholghola d Bamiyan Tus d Old Nishapur d i Shadiyakh d Zmest 1 Prychyny kanfliktu 2 Shturm Urgencha i muzhnasc Nadzhm ad dzina Kubra 3 Znoski 4 Litaratura 5 SpasylkiPrychyny kanfliktu pravicPaslya zavayavannya Karakitajskaga hanstva rusk bel Mangolskaya imperyya Chyngishana stala mezhavac z dzyarzhavaj Harezmshahay kiravanaj shaham Ala ad Dzinam Muhamedam Pavodle persidskaga gistoryka Dzhuzdzhani rusk bel Chyngishan pershapachatkova paslay kirayniku Harezma Ala ad Dzinu Muhamedu paslanne u yakim vitay yago yak svajgo suseda Ya han zyamel yzyhodzyachaga sonca a vy sultan zyamel zahodzyachaga sonca Davajce zaklyuchym cvyordae pagadnenne ab syabroystve i miry 2 Pershapachatkovae ab yadnanne Chyngishanam usih mangolay abo lyudzej lyamcavyh shatroy 3 a zatym inshyh kachavyh naroday prajshlo z adnosna nevyalikim krovapraliccem i amal bez materyyalnyh strat Mangolskiya vojny rusk bel z chzhurchzhenyami pakazali nakolki zhorstkimi moguc byc mangoly Shah Muhamed neahvotna pagadziysya na gety mirny dagavor ale yon ne padoyzhyysya doyga Vajna pachalasya mensh za god paznej kali y harezmijskim goradze Atrar rusk bel byli zabityya mangolskiya paslancy U 1218 godze Chyngishan prapanavay Muhamedu zaklyuchyc sayuz dlya yzaemavygadnaga gandlyu Ale shah velmi padazrona pastaviysya da zhadannya mangolay zaklyuchyc pagadnenne chamu spryyali pavedamlenni shahskaga pasla y Chzhundu rusk bel stalica Kitaya tago chasu yaki apisvay zhorstkasc mangolay shto zahapili gorad 4 Harezmshah admoviysya isci na zdzelku z nyavernymi i pa prapanove kiraynika Atrara Inalchuka Kair hana rusk bel pakaray smercyu pasloy kupcoy i razam z imi sto mangolskih aficeray 5 Zatym Chyngishan adpraviy druguyu grupu z troh pasloy adnago musulmanina i dvuh mangolay kab zapatrabavac pakarannya Kair hana yakoga lichyy vinavatym u zabojstve pasloy Shah pagaliy abodvuh mangolay i abezgaloviy musulman paslya chago adpraviy ih nazad Chyngishanu Muhamed taksama zagaday pakarac smercyu persanal karavana Geta bylo rascenena yak sur yoznaya abraza samoga hana yaki lichyy pasloy svyatymi i nedatykalnymi personami 6 Geta stala dlya Chyngishana padstavaj da napadu na Harezm Mangoly perasekli gory Cyan Shanya i yvajshli y dzyarzhavu shaha y 1219 godze 7 Shturm Urgencha i muzhnasc Nadzhm ad dzina Kubra pravicU 1220 godze Chyngishan adpraviy Taluya z 70 tysyachnaj armiyaj na zavayavanne Harasana a y pachatku 1221 goda 50 tysyachnae vojska Dzhuchy Chagataya i Ugedeya padstupila da stalicy Harezma gorada Urgencha Paslya syamimesyachnaj 8 ablogi mangoly yzyali yago razgramili a zhyharoy advyali y palon Yak pisay gistoryk Rashyd ad Dzin rusk bel Mangoly zmagalisya zhorstka i brali kvartal za kvartalam i palac za palacam znosili ih i spalvali pakul na pracyagu syami dzyon ne yzyali takim sposabam uves gorad calkam Tady yany vygnali y step adrazu ysih lyudzej addzyalili ad ih kalya sta tysyach ramesnikay i paslali ih va yshodniya krainy Maladyh zhanchyn i dzyacej zha sagnali y palon a reshtu lyudzej padzyalili pamizh vayarami kab tyya ih perabili Scvyardzhayuc shto na kozhnaga mangola pryjshlosya dvaccac chatyry chalaveki kolkasc zha ratnikay mangolay byla bolsh za pyacdzesyat tysyach Karacej kazhuchy usih perabili i vojska mangolay zanyalosya patokam i razrabavannem Razam razburyli reshtki damoy i kvartalay 9 Chyngishan pachuy pra shejha shejhay polyuse palyusoy Nadzhm ad Dzine Kubra rusk bel i yon paslay yamu skazac Ya addam Harezm zbiccyu i rabavannyu Tamu svyatomu svajgo chasu treba pakinuc asyarodze harezmijcay i daluchycca da nas Shejh u adkaz skazay Vos uzho semdzesyat gadoy yak ya zdavolvayusya i peranoshu gorych i slodych lyosu y Harezme z getym narodam Cyaper kali nastupila para spaslannya bed kali ya ycyaku i pakinu yago geta budze dalyokim ad shlyahu vysakarodnasci i velikadushnasci 9 Nadzhm ad Dzin Kubra zaginuy padchas shturmu gorada Yak pisay Dzhuvejni rusk bel Zhyhary gorada umacavalisya y vulicah i kvartalah na kozhnaj vulicy yany pachynali bai i kalya kozhnaga prahodu ladzili zagarody Vojska mangolskae sasudami z naftaj spalvala ih damy i kvartaly i strelami i yadrami sshyvala lyudzej adnago z adnym Kali gorad byy zahopleny acalelyh zhyharoy vygnali y pole Addzyalili i advyali y rabstva ramesnikay pa Dzhuvejni bolsh za 100 tysyach a taksama maladyh zhanchyn i dzyacej a inshyh zhyharoy padzyalili pamizh vayarami prychym pa Dzhuvejni na dolyu kozhnaga voina pryjshlosya pa 24 chalaveki i ysih perabili syakerami kirkami shablyami bulavami Paslya getaga mangoly adkryli placiny vada Amudar i hlynula i zatapila yves gorad tak shto i ytoenyya y roznyh hovankah lyudzi zaginuli i z zhyharoy nivodzin ne acaley 10 Znoski The Islamic World to 1600 The Mongol Invasions The Il Khanate angl nedastupnaya spasylka University of Calgary Arhivavana z pershakrynicy 15 kastrychnika 2013 Praverana 11 sakavika 2019 Ratchnevsky Paul Genghis Khan His Life and Legacy p 120 Mongolami zovutsya vse te kto zhivet v vojlochnyh shatrah rusk tratati narod ru Arhivavana z pershakrynicy 11 sakavika 2019 Praverana 11 sakavika 2019 Soucek Svatopluk A History of Inner Asia Hildinger Eric Warriors of the Steppe A Military History of Central Asia 500 B C to A D 1700 Prawdin Michael The Mongol Empire Ratchnevsky 1994 p 129 RAShID AD DIN SBORNIK LETOPISEJ Rasskaz ob otpravlenii Chingiz hanom synovej svoih Dzhuchi Chagataya i Ugedeya v Horezm i o pokorenii imi toj oblasti nyavyzn Arhivavana z pershakrynicy 7 kastrychnika 2019 Praverana 20 verasnya 2020 a b Rashid ad Din Sbornik letopisej Tom 1 Kniga 2 M L AN SSSR 1952 s 217 218 Tihvinskij S L Tataro mongoly v Azii i Evrope M Nauka 1977 c 129Litaratura pravicHildinger Erik Warriors of the Steppe A Military History of Central Asia 500 B C to A D 1700 Sarpedon Publishers 1997 ISBN 1 885119 43 7 Morgan David The Mongols 1986 ISBN 0 631 17563 6 Nicolle David The Mongol Warlords Genghis Khan Kublai Khan Hulegu Tamerlane Brockhampton Press 1998 ISBN 1 853 14104 6 Ratchnevsky Paul Genghis Khan His Life and Legacy Translated and edited by Thomas Nivison Haining Oxford Blackwell 1994 ISBN 978 0631189497 Saunders J J The History of the Mongol Conquests Routledge amp Kegan Paul Ltd 1971 ISBN 0 8122 1766 7 Soucek Svat A History of Inner Asia Cambridge 2000 ISBN 978 0521657044 Stubbs Kim Facing the Wrath of Khan Military History May 2006 30 37 France John Journal of Medieval Military History Volume 8 Published 18 Nov 2010 ISBN 9781843835967 Spasylki pravicKarta padzej yakiya zgadvayucca y getym artykule Uzyata z https be wikipedia org w index php title Mangolskae zavayavanne Harezma amp oldid 4681785