Чачня

Чачня́, Чачэ́нская Рэспубліка (руск.: Чече́нская Респу́блика, Чечня́; чач.: Нохчийн Республика, Нохчийчоь) — суб’ект на поўдні Еўрапейскай часткі Расійскай Федэрацыі, на Паўночным Каўказе. Мяжуе з Інгушэціяй, Паўночнай Асеціяй, Дагестанам, Стаўрапольскім краем і Грузіяй. Насельніцтва 1,1414 млн чал. (2005). Шчыльнасць насельніцтва 76 чал./км², удзельная вага гарадскога насельніцтва 34,0 %. Нацыянальны склад: чачэнцы 93,5 %, рускія 3,7 %. Таксама пражываюць нагайцы, кумыкі і інш. Сталіца — г. Грозны.

Чачня
чач.: Нохчийчоь
Герб Сцяг
Краіна	Расія
Гімн	Shatlak's Song^[d]
Уваходзіць у	Расія
Адміністрацыйны цэнтр	Грозны
Дата ўтварэння	9 студзеня 1993
Кіраўнік	Рамзан Ахматавіч Кадыраў
Насельніцтва	▲1 492 992 чал. (2021)
Плошча	16 165 км²
Часавы пояс	MSD і Еўропа/Масква^[d]
Код ISO 3166-2	RU-CE
Тэлефонны код	871
Код аўтам. нумароў	20 і 95
Афіцыйны сайт (руск.)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

• 4 Зноскі

Геаграфія

Займае цэнтральную частку паўночных схілаў Вялікага Каўказа (вышыня да 4493 метраў, гара Тэбуласмта) і прылеглыя да яе Чачэнскую і Церска-Кумскую нізіну. Карысныя выкапні: нафта, газ, мінеральныя будаўнічыя матэрыялы. Клімат кантынентальны. Сярэдняя тэмпература студзеня ад −3 °C на Церска-Кумскай нізіне да −12 °C у гарах, ліпеня адпаведна 25 і 21 °C. Ападкаў 300—1000 мм за год. Галоўныя рэкі — Церак і Сунжа з прытокам Аргун. Глебы на раўніне каштанавыя, светла-каштанавыя і горна-лугавыя і чарназёмныя, у гарах горна-лясныя і горна-лугавыя. Расліннасць на Церска-Кумскай нізіне палынна-салянкавая, на Чачэнскай раўніне стэпавая і лесастэпавая, у гарах да 1600—2000 м шыракалістыя лясы (пераважна букавыя), вышэй — субальпійскія і альпійскія лугі. У складзе жывёльнага свету ў гарах каменная і лясная куніцы, буры мядзведзь, дзік, казуля, воўк, лясны кот, з птушак — чорнагаловы грыф, каменная курапатка, каўказскі цецярук, у стэпах і лесастэпах шмат грызуноў, з птушак — дзікія качкі, драфа, гусі, у далінах рэк — каўказскі фазан.

Адміністрацыйны падзел

Рэспубліка падзяляецца на 15 раёнаў:

Гарады (чырвоныя лічбы) і раёны (чорныя лічбы) Чачні

1. Наурскі раён
2. Шэлкаўскі раён
3. Надцерачны раён
4. Грозненскі раён
5. Гудэрмескі раён
6. Сунжэнскі раён
7. Ачхой-Мартанаўскі раён
8. Урус-Мартанаўскі раён
9. Шалінскі раён
10. Курчалоеўскі раён
11. Ітум-Калінскі раён
12. Шатойскі раён
13. Вядзенскі раён
14. Нажай-Юртаўскі раён
15. Шаройскі раён

Асноўныя населеныя пункты:

1. Знаменскае
2. Наурская
3. г. Ачхой-Мартан
4. г. Урус-Мартан
5. г. Грозны
6. г. Шалі
7. г. Гудэрмес
8. Шэлкаўская
9. Ітум-Калі
10. Шатой
11. Ведзено
12. Нажай-Юрт

Гл. таксама

• Першая чачэнская вайна
• Чачэнская Рэспубліка Ічкерыя

Зноскі

1. АКТМУ Праверана 13 сакавіка 2015.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4330203"></a>
2. http://parlamentchr.ru/republic/o-respublike
3. https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/europe
4. Шахрай С. М., Алексеев С. С., Собчак А. А. и др. Конституция Российской Федерации // Российская газета — Россия: 1993. — Т. 102. — С. 102. — ISSN 1606-5484; 1560-0823 Праверана 13 кастрычніка 2016.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q159"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4061728"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4231499"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1853433"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q652062"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123630"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q334294"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4521357"></a>
5. https://www.gks.ru/storage/mediabank/PrPopul2021.xls

Літаратура

• Чэчня // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 17: Хвінявічы — Шчытні / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 17. — 512 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0279-2 (т. 17).

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Чачня
• Афіцыйны сайт ураду Чачні 7 жніўня 2003.
• Інфармацыйны канал Чачні 23 сакавіка 2009.